ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΙΛΙΑΣ

ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ-ΑΧΙΛΛΕΑΣ

Ο Πάτροκλος, γιος του Μενοίτιου, ήταν ο καλύτερος φίλος του Αχιλλέα. Όταν ήταν ακόμη μικρό παιδί και ζούσε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, σκότωσε πάνω στο παιχνίδι ένα συνομήλικό του αρχοντόπουλο. Αν και ήταν ανήλικος, ο Πάτροκλος έπρεπε να φύγει από τον τόπο του, γιατί τον βάραινε το αίμα του νεκρού. Έτσι ο πατέρας του τον έφερε στον Πηλέα, που τον ανάθρεψε μαζί με τον Αχιλλέα σαν δικό του παιδί. Όταν ο Μενοίτιος αποχαιρετούσε το γιο του, τον προέτρεψε να προσέχει και να συμβουλεύει το φίλο του, και ας ήταν η δική του καταγωγή πιο ταπεινή. Όταν ήρθε η ώρα να πάρουν μέρος στον Τρωικό πόλεμο, οι δύο φίλοι πήγαν μαζί. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ ο Αχιλλέας πολεμούσε, ο Πάτροκλος στεκόταν δίπλα του πάνω στο άρμα και το κυβερνούσε. Μετά από κάθε μάχη περιποιόταν με ιδιαίτερη αγάπη τα αθάνατα άλογα του Αχιλλέα. Όταν ο Αχιλλέας οργισμένος με τον Αγαμέμνονα αρνιόταν να πάει στη μάχη, ο Πάτροκλος προσπαθούσε να τον πείσει να αλλάξει γνώμη, αλλά μάταια. Τελικά, ο Πάτροκλος τον έπεισε να του δώσει τα όπλα του, προκειμένου να πάει εκείνος στη μάχη να πολεμήσει εναντίον των Τρώων. Σε κάποια φάση του αγώνα κι ενώ ο Πάτροκλος είχε καταφέρει να σκοτώσει ένα σημαντικό αριθμό Αχαιών, ο Έκτορας καταφέρνει να τον σκοτώσει. Ο Αχιλλέας μαθαίνοντας το νέο για το χαμό του φίλου του, αρχίζει το θρήνο, παίρνει αiθαλόσκονη και τη ρίχνει στο κεφάλι του, με τα χέρια του τραβά τα μαλλιά του κι αντικρίζοντας το νεκρό σώμα του φίλου του ορκίζεται γεμάτος μίσος για τον Έκτορα, να εκδικηθεί το θάνατο του φίλου του. Στη μητέρα του λέει πως το Πάτροκλο τιμούσε περισσότερο από όλους και “να ζήσω πια δε θέλω, σ’ ανθρώπους μέσα να σταθώ, αν δε χτυπήσω πρώτο με κοντάρι τον Έκτορα και πάρω τη ζωή του, αν δεν pληρώσει κούρσεμα του σκοτωμένου φίλου. Ευθύς ας με βρει ο θάνατος, αφού να βοηθήσω το φίλο μου δεν μπόρεσα, σαν χανόταν. Εκείνος μακριά απ’ τη γη μας χάθηκε, χωρίς να τον συντρέξω”. Έπειτα, αφού κατάφερε να σκοτώσει τον Έκτορα, φρόντισε για την ταφή του φίλου του, οργάνωσε προς τιμήν του αγώνες αθλητικούς και ζήτησε να τον θάψουν, όταν κι αυτός πεθάνει, μαζί με τον Πάτροκλο.

ΔΑΜΩΝΑΣ (ΔΑΜΩΝ) ΚΑΙ Ο ΦΙΝΤΙΑΣ

Ο Δάμωνας (Δάμων) και ο Φιντίας ήταν δύο πυθαγόρειοι φιλόσοφοι και φίλοι που έμειναν στην ιστορία για την μέχρι θανάτου πιστή φιλία τους, η οποία έγινε πρότυπο και ενέπνευσε πολλά έργα ζωγραφικής, μουσικής, αλλά και κινηματογραφικές ταινίες. Οι δύο φιλόσοφοι ζούσαν ή βρέθηκαν στις Συρακούσες την εποχή που αυτές διοικούνταν απολυταρχικά από τον Διονύσιο τον Νεότερο (367-357 και πάλι 346-343)[3] και ο Φιντίας δίκαια ή μη, κατηγορήθηκε ότι σχεδίαζε την ανατροπή του τυράννου. Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά του ικανοποίησαν την τελευταία επιθυμία να επισκεφθεί τους συγγενείς του ή να τακτοποιήσει κάποιες σοβαρές υποθέσεις υπό τον όρο -αν δεν επιστρέψει εγκαίρως - να εκτελεστεί αντ'αυτού ο φίλος του Δάμωνας, που προσφέρθηκε επί τούτου εθελοντικά. Σύμφωνα με όσα γράφτηκαν (από τον Κικέρωνα, τον Βαλέριο Μάξιμο, τον Ιάμβλιχο τον φιλόσοφο Αριστόξενο, τον Πορφύριο και τον Διόδωρο το Σικελό) μετά την απόφαση του Διονυσίου να εκτελέσει τον Φιντία, ο Δάμωνας ίσως προσπαθεί να εκμαιεύσσει χάρη, όμως δεν εισακούγεται. Επειδή ο Φιντίας έχει σοβαρές εκκρεμότητες σχετικές με τις ευθύνες του και στον κύκλο των Πυθαγορείων (δεν ξέρουμε τι λογής) ο Δάμων μένει ως όμηρος, ανθρώπινο αμανάτι ή εγγύηση, και εκείνος φεύγει να τις τακτοποιήσει. Αν δεν επιστρέψει εγκαίρως, στη θέση του θα εκτελεστεί ο Δάμων. Δεν είναι βέβαιο πώς ακριβώς βρέθηκε ο Δάμων σε αυτή τη θέση αν και όλοι συμφωνούν ότι ήταν προθυμότατος. Πιθανόν να προσφέρθηκε μόνος του ώστε να τακτοποιήσει ο φίλος του τις υποθέσεις του, πιθανόν και να το πρότεινε ο Φιντίας σίγουρος ότι δεν θα αμφισβητείτο ο λόγος της τιμής του ότι θα επιστρέψει, ίσως και να ήταν ιδέα του Διονυσίου -όταν δηλαδή ο Φιντίας ζήτησε αναστολή εκτέλεσης της ποινής για λίγες ώρες ώστε να ρυθμίσει σοβαρά ζητήματα, πιθανόν ο Διονύσιος να του είπε "εντάξει, αλλά θα κρατήσω όμηρο τον Δάμωνα". Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Δάμων με φυσικότητα και εμπιστοσύνη αποδέχτηκε την ομηρία. Αν ο Φιντίας δεν επέστρεφε, θα σταύρωναν ή θα αποκεφάλιζαν εκείνον στη θέση του. Ο μυθιστορηματικές παραλλαγές του μύθου αναφέρουν ότι έφυγε με τα πόδια για το χωριό του που δεν ήταν ιδιαίτερα κοντά στις Συρακούσες και ότι αφού τακτοποίησε τα της μητέρας και της αδελφής του, την πάντρεψε δηλαδή, στο δρόμο της επιστροφής τον έπιασαν ληστές, ότι ξέφυγε αλλά βρέθηκε σε ένα φουσκωμένο ποτάμι και ταλαιπωρήθηκε να το διαβεί και ότι έβλεπε τον ήλιο να δύει και να πλησιάζει η ώρα της εκτέλεσης και να αγωνιά για το φίλο του. Όμως πιο τεκμηριωμένο φαίνεται πως έλειψε για λίγο και εκτός από τον Υγίνο κανείς δεν αναφέρεται σε γάμους, ληστές και ποτάμια. Στο μεταξύ ο Διονύσιος το έβρισκε διασκεδαστικό να λέει στο Δάμωνα ότι ήταν ανόητος να πιστέψει πως θα επέστρεφε ποτέ ο Φιντίας που "τώρα βρίσκεται κάπου πανευτυχής που γλίτωσε τη θανατική καταδίκη ενώ ο φίλος του είναι το ελάφι της υπόθεσης" -παραλληλίζοντας τις περιστάσεις με τη θυσία της Ιφιγένειας. Ο Δάμωνας υπερασπίζεται με σθένος τον Φιντία και λέει ότι σαν όλους τους πυθαγόρειους θα κρατήσει το λόγο του και ότι η μόνη περίπτωση να μην έρθει στην ώρα του, θα οφείλεται σε κάποιο απρόβλεπτο και μεγάλο εμπόδιο. Καθώς τον οδηγούν πια στο σταυρό ή στη λαιμητόμο της εποχής, παρακαλάει όντως να υψωθεί κάποιο ανυπέρβλητο εμπόδιο να κρατήσει μακριά τον Φιντία για αρκετή ακόμα ώρα, ώστε να εκτελεστεί αυτός αντί εκείνου. Όμως πάνω που θα τον εκτελούσαν, εμφανίστηκε κάθιδρος ο Φιντίας. Ο Δάμων, από αγάπη για το φίλο του, επέμεινε να εκτελεστεί εκείνος "αφού ο Φιντίας έφθασε μετά την προθεσμία" αλλά ο Φιντίας αντέτεινε ότι έστω και αργοπορημένος πρόλαβε και ότι δεν θα έπρεπε να θανατωθεί στη θέση του κανένας. Καθώς οι δύο φίλοι πάλευαν να πείσουν τον Διονύσιο όχι για να γλιτώσουν τη δική τους ζωή, αλλά για να γλιτώσουν ο ένας τη ζωή του άλλου, ο κυβερνήτης των Συρακουσών συγκινήθηκε και είπε να αφεθούν και οι δύο ελεύθεροι και "να τον δεχτούν ως τρίτο φίλο" επειδή θαύμασε το βαθμό της φιλίας τους Σύμφωνα με τις πηγές, οι δύο φίλοι του εξήγησαν ότι αυτό ήταν αδύνατον -μάλλον επειδή δεν ήταν πυθαγόρειος και δεν μετείχε στις τελετές τους- και έφυγαν προς άγνωστη -σε εμάς- κατεύθυνση. Φέρεται δε ότι όλα αυτά τα ιστόρησε στον Αριστόξενο ο ίδιος ο Διονύσιος όταν είχε πια ξεπέσει στην Κόρινθο, όπου είναι γνωστό ότι πέρασε τον τελευταίο χρόνο της περιπετειώδους ζωής του μέσα στην αθλιότητα ή πάντως αρκετά άσχημα.

ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΑΣ

Οι δύο νέοι συνδέθηκαν με αδελφική αγάπη. Ο Μέγας Αλέξανδρος αποκαλούσε τον Ηφαιστίωνα ισάδελφο και Φιλαλέξανδρο. Λέγεται ότι ο Ηφαιστίωνας στην Τροία στεφάνωσε τον τάφο του Πάτροκλου, ενώ αντίστοιχα ο Αλέξανδρος έκανε το ίδιο στον τάφο του Αχιλλέα. Στη μάχη του Υδάσπη εναντίον του Πώρου, ο Ηφαιστίων διοικούσε το ιππικό στην αριστερή πτέρυγα της στρατιάς του Αλέξανδρου. Στην συνέχεια μαζί με τον Περδίκκα ίδρυσαν την πόλη Οροβάτιδα στον δρόμο προς τον Ινδό ποταμό. Αργότερα, στα Σούσα, πήρε μέρος στον ομαδικό γάμο με γυναίκες από την Περσία και μάλιστα ο ίδιος νυμφεύθηκε τη Δρυπετίδα, αδερφή της γυναίκας του Αλέξανδρου, Στατείρας. Κατά τη διάρκεια αγώνων και εκτεταμένης οινοποσίας, ο Ηφαιστίωνας αρρώστησε από πυρετό, με συνέπεια ύστερα από εφτά ημέρες να πεθάνει σε ηλικία 31 ετών. Μετά το θάνατο του Ηφαιστίωνα το σώμα του μεταφέρθηκε στη Βαβυλώνα, όπου αποτεφρώθηκε με την παρουσία του συνόλου του στρατού και θάφτηκε. Ο Ηφαιστίωνας ταυτιζόταν με τον Αλέξανδρο στις απόψεις του περί συνδιοίκησης σε κάποιες περιοχές της Ανατολής από Μακεδόνες και Πέρσες αξιωματούχους.... Ο Αλέξανδρος τον συμβουλευόταν συστηματικά...